فهرست مطالب
ثبت ایدههای فکری
ایدههای فکری چیست؟
ایدههای فکری در مقابل طرحهای صنعتی قرار میگیرند. در حالی که طرحهای صنعتی از قبیل یک اختراع در ماشین آلات کشاورزی، قابل لمس، محسوس و عینی هستند، ایدههای فکری غیرملموس و نامحسوس میباشند. ایدههای فکری نیز همچون طرحهای صنعتی نیازمند ثبت میباشند که در اصطلاح انگلیسی به آن Intellectual Property یا مالکیت فکری گفته میشود.
آنچه که در ذهن افراد ساخته میشود ممکن است جای امنی داشته باشد اما سرانجام ایدهها نیز باید بر روی کاغذ نوشته شوند تا مورد سوء استفاده قرار نگیرند و شخص دیگری مدعی ایده نشود. از این رو ثبت ایدههای فکری نیز ضرورت مییابد. برای مثال هنگامی که شما کتابی را خریداری میکنید مالک جسم کتاب میشوید، اما خالق نوشتهها و محتوای کتاب نخواهید بود زیرا محتوا با نام نگارنده به ثبت رسیده است.
انواع و اقسام محصولاتی که از آنها به عنوان ایدههای فکری یاد میشود و باید به ثبت برسند عبارتند از فیلمهای ویدئویی، فرمولهای شیمیایی، کتاب، انواع اجراها (اجرای هنری خوانندگی، نوازندگی و …)، نام شرکتها، نقاشی، برنامههای رادیو تلویزیونی، برنامههای رایانه ای، اختراعات، نشانههای جغرافیایی، طرحها، تصاویر، علائم تجاری، گونههای گیاهی، عطرها و … که هر کدام به نوعی در آنها فکر و ذهن انسان نقش ایفا میکند.
ثبت ایدههای فکری
بر طبق قانون ثبت، کسی که خالق یک اثر ادبی ـ هنری یا مخترع است، میتواند از اثر یا اختراع خود بهره برداری تجاری نیز نماید. حقوق مالکیت فکری میتواند فروخته، لیسانس و یا بخشیده گردد. به این معنا که خالق اثری میتواند خود از ایده اش استفاده کند یا از طریق فروش امتیاز یا لیسانس از آن بهره برداری نماید. لیسانس (license) مثل یک قرارداد اجاره است مالکیت محفوظ است اما برای زمان محدودی اجازه بهره برداری به دیگری داده میشود. یک ایده فکری میتواند همزمان توسط یک یا چند مالکیت فکری حمایت شود.
حقوق مالکیت ایدههای فکر توسط قانون به اجرا در میآید که با توجه به قانون هر کشوری سطح حمایت از مالکیت فکری میتواند کم یا زیاد باشد. البته به غیر از قانونهای داخلی، قوانین بین المللی و موافقت نامهها یا عهدنامههای بین المللی وجود دارد که چند کشور عضو آن هستند و متعهد میشوند در روابطشان از حقوق اتباع یکدیگر در خاک یکدیگر حمایت کنند. برای مثال در کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس (مصوب 1883) که ایران هم در سال 1337 عضو آن شد، هر یک از کشورهای عضو متعهد شده اند تا از اختراع، علامت تجاری و طرح صنعتی اتباع خود در خاک یکدیگر حمایت نمایند.
هدف از ثبت ایدههای فکری
ثبت ایدههای فکری موجب میشود تا افراد سرمایه مادی و ذهنی خود را به کار برند، نوآوری کنند و در صورتی که که از حاصل فکر آنها، قانون حمایت میکند و با ناقض قانون برخورد میکند، انگیزه آنها برای نوآوری و توسعه بیشتر در علم و فناوری افزایش مییابد. در صورتی که ایدههای فکری به ثبت نرسند، حمایتی از طرف قانون نیز صورت نمی گیرد که در این شرایط، افراد دلسرد میشوند و انگیزه آنها برای خلق ایدههای نو از بین میرود. این انگیزه نه تنها برای فرد بلکه برای جمع نیز مفید است و توازنی بین نیازهای خالق اثر و جامعه ایجاد مینماید. از طرف دیگر جامعه هم به اشکال مختلفی از حمایت مالکیت فکری میتواند بهرهمند میگردد. به این معنا که حمایت از مالکیت فکری باعث رقابت سالم در بازار میشود و این در حالی است که اگر حمایت وجود نداشته باشد رقابت مکارانه ای شکل میگیرد که مشتریان فریب میخورند و منجر به رواج کالاهای تقلبی در بازار میشود. پس ثبت ایدههای فکری و به دنبال آن، حمایت قانون از این ایده، سبب میشود تا شاهد افزایش کیفیت کالاها، رشد تکنولوژی و فناوری باشیم.
چه ایدههای فکری قابل ثبت میباشند؟
ایدههای فکری با توجه به این که به چه حوزه ای وابسته هستند، متفاوت میباشند. گاهی ایده یک رمان است و تا زمانی که در ذهن نویسنده است و به ثبت نرسیده باشد، قابل حمایت نیست. اما همین که ثبت شد، انتشار یافت، از آن ایده اظهار شده حمایت میشود. برای ثبت ایدههای فکری سه شرط لازم است؛ جدید، قابل کاربرد در صنعت باشد و دارای خلاقیت، ابتکار و نوآوری باشند. همچنین ایدههای فکری باید با شرایط خاصی تجلی پیدا کنند تا قانون از آنها حمایت نماید.
مدارک لازم برای ثبت ایدههای فکری
-
- کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی
-
- فرم درخواست ثبت ایده و تکمیل آن
-
- ارائه ایده بصورت فایل PDF
انواع مختلف ایدههای فکری
- حقوق مولف (Copyright) که حقوق مرتبط با آثار ادبی- هنری میباشد.
- حقوق اختراعات (Patents) که گواهینامه ثبت اختراع Patentنامیده میشود.
- طرحهای صنعتی (Industrial designs) که منظور از آن ویژگیهای ظاهر و زیبایی شناختی کالا است که جنبه خلاقانه و ابتکاری دارد و سبب چشم نوازی مشتریان محصول میگردد.
- علائم تجاری (Trademarks) که نشانهها و علامتهایی هستند که سبب تفکیک کالاها و خدمات یک شخص یا شرکت از کالاها و خدمات یک شخص یا شرکت دیگر میشوند و در بازار به عنوان شناسنامه یک کالا یا خدمات معرفی میگردند.
- نشانههای مبداء جغرافیایی کالا (Geographical indications ) به این معنا که برخی از کالاها به علت مبداء جغرافیاییشان کیفیت و ارزش خاصی پیدا می‌کنند و قانون نیز با ضوابط و شرایط ویژه ای از این اسامی حمایت میکند. باری مثال زعفران قائنات یا گلاب قمصر که نام جغرافیایی آنها کیفیت خاصی را در ذهن مصرف کننده ایجاد میکند که بر طبق قانون تنها کسی میتواند از این نشان استفاده کند که کالایش را در آن منطقه جغرافیایی تولید نمایند.
- رازهای تجاری (Trade secrets) مربوط به اطلاعات محرمانه ای میباشند که ارزش تجاری دارند و قانون از آنها حمایت مینماید.
- گونههای جدید گیاهی (New plant varieties) در حوزه کشاورزی در کنار گونههای جدیدی که از طریق پیوند و یا امروزه مهندسی ژنتیک تولید میشود، به پیوند زننده یا تولید کننده حقوقی تعلق میگیرد و تولید محصول تا مدت خاصی در انحصار او قرار داده میشود.
- رقابت غیر منصفانه (Protection against unfair competition) یک عنوان کلی که از نظر قانون، تجارت باید منصفانه باشد و مکارانه نباشد. تاجران در بازار باید انصاف داشته باشند و اگر رقابت و رفتار غیرمنصفانه وجود داشته باشند، قانون با آن برخورد مینماید.
