سهام ممتاز از جمله سهام های بسیار مهم و مطرح در شرکت میباشد که آشنایی با ویژگی آن بر هر فعال اقتصادی ضروری است. این سهام نوعی از مالکیت سهام شرکت ها میباشد که دارنده آن ادعای بیشتری بر روی دارایی ها یا سود شرکت نسبت به سهامداران عادی دارد. همچنین در هنگام پرداخت سود سالیانه شرکت به سهامداران، ابتدا با سهامداران ممتاز سپس با سهامداران عادی تسویه میشود. البته به جای آن، سهامداران ممتاز از برخی حقوق نظیر حق رأی در مجامع سلب می‌شوند و اجازه حق رای ندارند.
درواقع میتوان گفت که این سهام به نوعی ترکیبی از سهام عادی و اوراق بدهی است. سهام ممتاز ویژگی های اوراق بدهی (نظیر اوراق قرضه با سود ثابت) و اوراق مالکیت (نظیر سهامی با پتانسیل افزایش قیمت) را به صورت ترکیبی با هم دارد. البته لازم به ذکر است که جزءیات این سهام در هر شرکتی میتواند متفاوت باشد.
امتیازات سهام ممتاز
با داشتن سهام ممتاز در یک شرکت میتوان از دو نوع امتیاز بهره برد: که عبارتند از: امتیازات مالی و امتیازات غیرمالی.
امتیازات مالی:
- درصد معینی از سود شرکت به شرکای ممتاز تعلق دارد.
- اگر شرکت سودی نداشت، به میزان آن مبلغ معین به شرکای ممتاز بدهکار میشود.
- سود این نوع از سهام، قبل از سود سهام عادی پرداخت میشود.
- شرکای ممتاز نسبت به سایر شرکا، برای طرف معامله شدن با شرکت، حق تقدم دارند.
- سهامداران ممتاز در خریدن سهم جدید از شرکت حق تقدم دارند.
- در زمان انحلال شرکت، پس از تصفیه بدهی‌ها ابتدا حقوق دارندگان سهام ممتاز پرداخت میشود.
امتیازات غیرمالی:
- گاهی برای دارندگان سهام ممتاز در ایران حق رأی اضافی درنظرگرفته میشود.
- برخی امتیازات کیفی به رأی اختصاص داده میشود. مثلا شرکت ممکن است تصمیم‌گیری در خصوص مسألۀ خاصی را منوط به رأی سهامداران ممتاز کند.
- ممکن است شرکت این امتیاز را برای شرکای ممتاز لحاظ کند که اعضای هیئت مدیره فقط از میان دارندگان سهام‌ممتاز انتخاب شوند.
سهام ممتاز جمع شونده
هر شرکتی ممکن است در دوران فعالیتش در شرایط بحرانی و تنگنا قرار بگیرد. معمولا شرکت ها در این حات پرداخت سود سالیانه سهامداران را به حالت تعلیق در آورده و یک یا چند سال سودی به سهامداران پرداخت نمی‌کنند. البته اگر سهام ممتاز از نوع سهام ممتاز جمع شونده باشد، سهامدار میتواند سریعتر سهام خود را دریافت کند. درواقع بر اساس این ویژگی به سهامداران ممتاز این حق داده شده میشود که پرداخت های عقب مانده خود را قبل از اینکه سودی به سهامداران عادی پرداخت شود، دریافت نماید.
همچنین سهامدارن ممتاز هنگام انحلال شرکت که سودها میان سهامداران تقسیم میشود نیز بر سهامداران عادی مقدم هستند. البته این فرایند بعد از آنکه تمام قروض، بدهی ها و دیون شرکت تسویه شد انجام خواهد گرفت. همانطور که کمی قبلتر اشاره کردیم، سهام ممتاز نوعی سهام هستند، اما برخی ویژگی‌های اوراق قرضه را هم دارند. آنها درآمد قابل پیش‌بینی بیشتری نسبت به سهام عادی ارائه می‌کنند و بسیاری از آژانس های رتبه بندی اعتباری، سهام ممتاز شرکت ها را نیز رتبه بندی مینمایند. البته لازم به ذکر است که برخلاف اوراق قرضه، عدم توانایی شرکت در پرداخت سود سهام به سهامداران ممتاز به معنای ناتوانی شرکت در پرداخت دیونش نیست. چراکه سهامداران ممتاز جزو صاحبان شرکت محسوب می‌شوند نه طلبکاران آن!!
برای اطلاع بیشتر میتوانید به مطلب آشنایی با سهام و جزییات آن مراجعه نمایید.
حق رأی، قابلیت بازخرید و تبدیل به سهام عادی
همانطور که گفته شد، سهامداران ممتاز در عوض مزیت ها و ویژگی های بسیاری دارند، از برخی حقوق محروم هستند. از جمله این حقوق، حق رای میباشد. البته این نوع حق میتواند تحت بعضی توافقات به سهامدارانی که سود سهام دریافت نکرده‌اند، بازگردد. این نوع سهام، پتانسیل کمتری برای افزایش قیمت در مقایسه با سهام معمولی دارد. به طورکی که در بازارهای جهانی معمولاً با چند دلار کمتر از قیمت انتشارمعامله می‌شوند. اینکه این سهام ممتاز با تخفیف و یا با هزینه‌ای نسبت به هزینه انتشار معامله شود، وابسته به ارزش و اعتبار شرکت و ویژگی‌های سهام میباشد. به عنوان مثال ویژگی هایی نظیر جمع شونده بودن، داشتن اولویت بالاتری در دریافت سود، قابلیت تبدیل شدن به سهام عادی و … از جمله مواردی هستند که در قیمت سهام تأثیرگذار هستند.
درصورتی سهام ممتاز قابل بازخرید باشد، شرکت ناشر میتواند آنها را به ارزش اسمی بعد از یک تاریخ مشخص بازخرید کند. به عنوان مثال، زمانی که نرخ سود مرسوم در بازار کاهش پیدا کرد و سود سهام به آن اندازه که باید باشد، بالا نباشد، شرکت میتواند سهام ممتازش را مطالبه کرده و یک سری سهام ممتاز جدید با سود کمتر منتشر نماید. اگر شرکت این گزینه را اعمال نکند این نوع سهام می‌توانند همچنان بعد از تاریخ مشخصه بازخرید مورد معامله قرار گیرد.
بعضی از سهامهای ممتاز قابل تبدیل هستند. بدین معنا که میتوان این سهام را به تعداد مشخصی سهام عادی تحت یک سری قوانین خاص تبدیل نمود. برای این منظور هیئت مدیره میتواند رأی به تغییر سهام بدهد، سهامدار اختیار داشته باشد و یا سهم ممتاز در تاریخ مشخصی به‌صورت خودکار به سهم عادی تبدیل شود. اینکه آیا این روش برای سرمایه گذار سودمند است یا نه بستگی به قیمت بازار سهام عادی دارد.
